همین حالا تماس بگیرید (مشاوره رایگان)
تابعیت اصلی: تابعیتی است که از ابتدای تولد شخص، به حکم قانون به وی تحمیل می‌شود،
این تحمیل تابعیت، از دو طریق خون و خاک امکان‌پذیر است.
تابعیت از طریق سیستم خون، از طریق نسب به طفل تحمیل می‌شود، بعنی طفل
به محض تولد، تابعیت پدر و یا مادرش را تحصیل خواهد کرد.
اصل خون به محلی که طفل در آنجا متولد می‌شود، توجهی ندارد. مطابق این
اصل، در هر کجای دنیا که طفل متولد می‌شود، به صورت قهری تابعیت پدر یا مادر خود را
دارا است. تابعیت از طریق سیستم خاک، تابعیتی است که از طریق محل تولد وی، معلوم
می‌شود، یعنی هر شخصی در هر محلی که متولد می‌شود، تابعیت کشور محل تولد خود را
دارد، امروزه اکثر دولت‌ها به سیستم خاک عمل می‌کنند.
ماده 976 قانونی مدنی به دو دسته تابعیت شامل تابعیت فردی که پدرش
ایرانی بوده و تابعیت ناشی از تولد یک فرد در ایران اشاره شده است.
در بند 2 ماده 976 قانون مدنی ایران آمده است: «کسانی که پدر آنها
ایرانی است، اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند» تبعه ایران محسوب
می‌شوند. این نوع تابعیت را تحصیل تابعیت با اعمال سیستم خون می‌نامند و طبق قانون
ایران، فقط تابعیت از طریق پدر ایرانی به طفل تحمیل شده و تابعیت مادر به طفل
منتقل نمی‌شود. در برخی از کشورها تابعیت از طریق مادر نیز به طفل منتقل شده
و طفل از همان بدو تولد دارای تابعیت مضاعف می‌شود.
قانون ایران، برای جلوگیری از به وجود آمدن تابعیت مضاعف بر اثر متولد
شدن طفل از پدر ایرانی و مادر خارجی طبق بند 6 ماده 976 قانونی مدنی مقرر می‌دارد: «هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند» تبعه
ایران محسوب می‌شود.
بندهای 3، 4 و 5 ماده
976 قانون مدنی ایران به سیستم خاک اشاره کرده است. در بند 3 ماده 976 قانون مدنی
آمده است: «کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیرمعلوم باشند»
تبعه ایران محسوب می‌شوند.
این بند ناظر به سیستم خاک است و طفلی که از ازدواج مشروع متولد شده
باشد اما در اثر حوادث غیر‌مترقبه والدین خود را از دست داده است، ایرانی محسوب می‌شود. گفتنی است زمانی که در قانون ایران صحبت از والدین می‌شود، منظور قانونگذار،
والدین قانونی و مشروع اولاد است. بند 4 ماده 976 قانون مدنی ایران مقرر می‌دارد:
«کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده، به
وجود آمده‌اند» تبعه ایران محسوب می‌شوند.
قانون ایران در این بند، برای تولد طفلی که از مادر خارجی که در ایران
متولد شده، به دنیا آمده‌اند، ارزش حقوقی قائل شده و تابعیت مادر را به فرزند وی تسری
داده است.
همچنین بند 5 ماده 976 قانون مدنی مقرر می‌کند: «کسانی که در ایران
از پدری که تبعه خارجه است، به وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به 18 سال تمام،
لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند، تبعه ایران محسوب می‌شوند. در غیر
این صورت، قبول شدن آنها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون
برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.» پیش‌بینی قانونگذار، در این بند،
برای جلوگیری از افزایش افراد بدون تابعیت است.
تابعیت اکتسابی: به غیر از مواردی که فرد با دارا بودن آن از ابتدا ایرانی محسوب می‌شود،
شرایط دیگری نیز برای تحصیل تابعیت ایران وجود دارد که از زمان تحصیل آن شرایط،
شخص ایرانی به شمار خواهد رفت.
1- اولاد صغیر کسی که طبق قوانین موجود، تابعیت ایران را کسب می‌کند،
تبعه ایران محسوب می‌شود. تربیت و حمایت از طفل اقتضا می‌کند که تابعیت والدین خود
را داشته باشد.
2- اگر یک تبعه خارجی، تابعیت ایران را تحصیل کند، زن او نیز دارای
تابعیت آن کشور خواهد بود اما در عین حال برای اینکه تابعیت ایران بر هیچ کس تحمیل
نشود، زن می‌تواند ظرف یک سال از تاریخ صدور سند تابعیت شوهر، اظهاریه کتبی به
وزارت امور خارجه داده و تابعیت سابق شوهر را قبول کند.
3- نتیجه برخی جنگ‌ها، جدا شدن بخشی از یک کشور و الحاق آن به کشوری دیگر
یا استقلال آن است.
پس از این رخداد، دیگر ساکنان آن منطقه نمی‌توانند به تابعیت خود باقی
بمانند.
معمولا در معاهده صلحی که پس از جنگ منعقد می‌شود، تکلیف این اشخاص
معلوم می‌شود و آنها به تابعیت دولتی در می‌آیند که از این پس قرار است بر آنها
حکومت کند.
4- وحدت خانواده مستلزم آن است که زن و شوهر دارای یک تابعیت باشند. برای
تحقق این هدف در بیشتر کشورها بعد از آنکه زن و مرد دارای دو تابعیت با یکدیگر
ازدواج کردند، تابعیت کشور متبوع شوهر به زن داده می‌شود.
در کشور ما نیز هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند، تبعه
ایران محسوب می‌شود. این زن اگر طلاق هم بگیرد، باز هم ایرانی محسوب می‌شود.
اما حق پیدا می‌کند که با اطلاع کتبی به وزارت امور خارجه و ارائه
گواهی طلاق یا فوت شوهر به تابعیت قبلی خود برگردد.
اما در مقابل ماده 987 قانون مدنی مقرر می‌کند که زن ایرانی که با
تابعه خارجی ازدواج می‌کند به تابعیت ایرانی خود باقی می‌ماند. مگر آنکه مطابق
قانون مملکت کشور زوج، تابعیت شوهر به واسطه وقوع عقد ازدواج به زوجه تحمیل شود.
مشاوره تخصصی با وکیل طلاق و وکیل خانواده